چرا قهر؟

مرد که قهر نمی‌کنه…!/بررسی یک آسیب به نام ‌قهر کردن/فاطمه رستمي

گاهي وقت ها دست خودت نيست، بدون اينكه فكر كني قهر مي كني، اگر چيزي دلخواهت نباشد، قهر مي كني و اين قدر اين كار را ادامه مي دهي تا درونت آرام شود. حالا فرقي نمي كند به آن چيزي كه مي خواستي رسيده باشي يا نه، مهم اين است كه يك جوري مخالفت خود را اعلام كني. قهر، طبيعي است اما به شرطي كه در حد طبيعي و منطقي باشد نه مثل تو كه سر مسأله ي كوچكي قهر مي كني. به قهر معتاد شده اي، كلافه ات كرده. هيچ جوري هم دست از سر او بر نمي داري؛ نه؟!

قهر چيست؟

در گفتگويي با خانم دكتر فريبا يزدانجو، فوق ليسانس مشاوره كارمند رسمي آموزش و پرورش كه 15 سال است به امر مشاوره در آموزش و پرورش و مراكزي چون مركز مشاوره تربيت معلم هاشمي نژاد و مؤسسه مشاوره آستان قدس رضوي و حرم مطهر رضوي مشغول است؛ به اين نتيجه رسيديم كه قهر، نوعي ارتباط خشونت آميز است. رابطه اي كه به دليل ناكامي و خشم مابين دو نفر ممكن است ايجاد شود.

هرچند بسياري معتقدند، قهر نشانه اي از تنبيه است كه افراد در مقابل رفتارهاي ديگران به صورت يكي از شكل هاي ديداري (ارتباط نداشتن)، چشمي و كلامي (قطع كلام) بروز مي دهند كه مي تواند ريشه در زندگي  يا اوليه افراد داشته باشد. بسياري از دانشجويان رشته هاي روانشناسي معتقدند كه قهر، نوعي واكنش طبيعي است كه به صورت ژنتيكي يا سرشتي و يا محيطي به افراد منتقل مي شود تا جايي كه افراد در موقعيت هايي كه با ناكامي موجه مي شوند يا به نيازهاي مطلوب خود دست نمي يابند به اشكال متعددي به قهر متوسل مي شوند.

دكتر يزدانجو انواع قهر را توأم با سكون و سكوت و برخي اوقات پرخاشگر بيان مي كند.

–                       چه عواملي باعث قهر مي شود؟

خانم دكتر يزدانجو معتقد است كه مشكلات عدم تفاهم و مشكلاتي كه زوجين در ارتباط با هم از درك، افكار، رفتار و اعتقادات پيدا مي كنند، باعث مي شود دو طرف به اشكال مختلف قهر كنند.

بايد اين را دانست كه در روابطي كه افراد انتظارات بيشتري از هم دارند و در تعاملات بيشتري با هم هستند به مراتب قهر هم بيشتر رخ خواهد داد. كنش ها و واكنش ها، خواسته يا ناخواسته افراد را به سمت قهر سوق مي دهد.

–                       چرا بعضي ها بيشتر و برخي ها كمتر قهر مي كنند؟

مي توان گفت مردها كمتر قهر مي كنند، اما شايد براي شما جالب باشد اگر بدانيد برخي مردان در برابر اين واكنش طبيعي انسان كه جنسيت نمي شناسد، موضع گيري ها ي دارند، به اين ترتيب وقتي در موقعيتي قرار مي گيرند كه واكنش قهر را مي طلبد با تصوير اينكه اين عمل مناسب با زنان است اما از اعمال آن خودداري مي كنند.

دكتر يزدانجو، در اين باره مي گويد: «قهر كردن به تفاوت سني و نوع جنسيت كار ندارد بلكه با شيوه هاي خلقي و شيوه هاي زندگي و تربيتي سر و كار دارد. فرهنگ شخصيتي اخلاقي هر انساني باعث مي شود كه بيشتر و يا كمتر قهر كند. افرادي كه بيشتر قهر مي كنند عموماًٌ احتياج به مطرح شدن، حل مشكلات و يا جلب توجه دارند و بسياري از مواقع از نداشتن اعتماد به نفس رنج مي برند.»

–                       تأثيرات قهر در روند زندگي چگونه است؟

دكتر يزدانجو، از آنجا كه قهر را يك رابطه ي نامطلوب بين دو نفري مي داند كه كدورات ها را افزايش مي دهد، آن را نوعي رنج خاص بر دو طرف دعوا دانسته و مي گويد:«كودكاني كه در فضاي قهر و كدورت باشند، به دليل سرگرداني بين انتخاب يكي از والدين جهت عشق و محبت ورزيدن، بي ترديد دچار رنجش خاطر مي شوند واگر هم بتوانند يكي از دو طرف قهر را انتخاب كنند خود باعث تشنج بيشتر مسأله و ايجاد اختلاف بيشتر بين والدين مي شوند و عموماً به دليل استرس هاي موجود در فضاي حاكم بر اين خانواده، كودكان دچار افسردگي يا پرخاشگري مي گردد. همچنين آنها ياد مي گيرند كه مدت هاي طولاني قهر كنند و رابطه اي معترضانه و توأم با ناسزاگويي با ديگران داشته باشند.» آري بايد دانست كه قهر و عوامل ايجاد آن، استرس زاست. اغلب افرادي كه سعي مي كنند با توسل به زور به سمت خواسته هاي خود قدمي مثبتي بردارند متحمل استرس هاي زيادي مي شوند و حتي باعث ايجاد استرس در ديگران هم مي شوند.

–                       اولين باري كه قهر كرديد بر سر چه موضوعي بود؟

خانم دكتر يزدانجو، دربارة اولين قهر خود مطلبي ارائه نداد اما گفت:«اخيراً مراجعه اي داشتند كه به خاطر قهر زندگي خود را تباه كرده است. در عرض يك سال كه از شروع عقد و ازدواج آن فرد مي گذرد بارها قهر كرده و به خانه ي پدريش رفته است. اولين باري هم كه قهر كرده بوده است بر سر مسائل پيش پا افتاده اي چون نوع پوشش دلخواه بوده است و بارها به خاطر همين مسائل جزئي قهر كرده و به خانه ي پدريش رفته است. الان كه بعد از چندين بار قهر كرده و به خانه بازگشته معتقد است كه اگر برگردد خيلي مسأله برايش لوث مي شودچون توي اين مدت هر وقت قهر كرده خودش دوباره پشيمان شده و به خانه اش برگشته و ديگر شوهرش به قهر او اهميتي نمي دهد. از طرفي با اينكه شوهرش را دوست دارد مي گويد ديگر به خانه برنمي گردم، مي خواهم از او جدا شوم. چرا كه اين دفعه كه به حالت قهر به خانه ي پدر رفتم، خانواده ام گفته اند اگر واقعاً از شوهرت جدا مي شوي اينجا بمان وگرنه همين الان به خانه ات برگرد و من كه غرورم آن موقع اجازه نمي داد، آنجا ماندم و خواه ناخواه بايد طلاق بگيرم، چون اختيار زندگي ام از دست خودم خارج شده و خانواده ام تعيين و تكليف كرده اندكه طلاق بگيرم.»

–                       راه حل هاي منطقي جهت پيشگيري از قهر و درمان آن چيست؟

دكتر يزدانجو مي گويد:«قهر هيچ مسأله اي را حل نمي كند پس نبايد اين موضوع در زندگي اتفاق بيافتد، اگر قهر اتفاق افتاد نبايد طولاني شود و يكي از طرفين در آشتي كردن بايد پيشقدم گردد؛ چراكه در متون ديني اشاره شد وقتي رابطه‏اي قطع شد، نبايد منتظر ماند تا قهر طولاني شود، بلكه يكي از طرفين شروع كننده ي رابطه باشد و به طرف مقابل بگويد من فكر مي كنم قهر هيچ كمكي به حل مشكلات ما نمي كند، پس بهتر است با هم صحبت كنيم تا نتيجه ي درست و منطقي براي حل مشكل پيدا كنيم.» همچنين در مواقع قهر و خشونت ونزاع قرارمان اين باشد كه فرصتي را براي خودمان در نظر بگيريم و از اوج هيجانها و خشونت ها كه بيرون آمديم به حل مسأله و مشكل هايمان بپردازيم.

–                       نقش مشاور در رفع قهر هاي طولاني مدت چيست؟

دكتر يزدانجو  مي گويد:«اگر دو طرف قهر نتوانند مشكل خود را حل كنند، فرد ديگري كه نسبت به دو طرف دعوا و قهر بي طرفانه قضاوت مي كند، مي تواند در حل مشكل آنها كمك و نقش خود را بعنوان مشاور ايفا كند. بهترين مشاور آن كسي است كه در واقع حالت بي طرفي نسبت به هر دو طرف داشته باشد. اين بدين معناست كه نگرش عادلانه اي نسبت به مسأله و مشكل پيش آمده داشته و جهت گيري منطقي نمايد. ممكن است آن مشاور در بين افراد فاميل يا دوست و آشنا باشد و يا اينكه افراد پخته و ورزيده اي باشند كه بتوانند مسائل آنها را تجزيه و تحليل كرده و توانايي حل آن را داشته باشند.»

دكتر يزدانجو مي گويد:«قهر كردن شيوه ي مناسبي در حل مشكلات و مسائل زندگي نيست، اگر آدم هيجاني است ونمي تواند خشمش را كنترل كند لازم است مدت كوتاهي ارتباط خود را با طرف مقابلش قطع كند و خود را به آرامش برساند و آمادگي لازم را براي برقراري در خودش به وجود آورد.»

هفت نکته طلائی برای قهر نکردن

1- قوه ي شناخت خود را نسبت به عوامل تنبيه ديگران بالا ببريد و بدانيد قهر به تنهايي چاره ساز نيست.

2- از روش هاي ارتباطي جايگزين براي اعلان احساس و نظر خود استفاده كنيد.

3- اعتماد به نفس خود را افزايش دهيد.

4- مهارت هاي كلامي خود را تقويت كنيد.

5- چون افراد درون گرا، ارتباط كلامي شان ضعيف تر است به نسبت بيشتر ازقهر استفاده مي كنند، پس يكي از راهكارها، افزايش تعاملات اجتماعي است.

6- به ديگران براي ابراز نظر و احساس اجازه بدهيد، شايد ديگران حرفي براي گفتن دارند كه موجب رفع قهر مي شود.

7- افكار و رفتار منفي را كم كم دور بريزيد و بيشتر به موضوع هاي مثبت فكر كنيد.